Nid i’w gymysgu ag Aberogwr, pentref sy’n swatio mewn congl rhwng mynyddoedd y Cymoedd yw Cwm Ogwr. Mae’r bryniau’n llawn coetiroedd ar yr ochr ddwyreiniol, tra bod rhostiroedd yn ymestyn at y cymylau ar ochr y gorllewin. Rhyngddynt, mae bwrlwm yr Afon Ogwr, sy’n llifo i lawr i’r de wrth ymyl hen reilffordd sydd bellach yn ffurfio rhan wastad o Ffordd Fawreddog Morgannwg, gan ddarparu man hamddenol rhwng eich disgyniad a’ch dringad nesaf i fyny at gopaon uchel y Cymoedd.

Y pentref hwn oedd unwaith yn gartref i’r Siop Gwalia enwog sydd bellach yn Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan, ac yn dal i wasanaethu fel siop. Wedi’i hadeiladu ym 1880, cafodd gymaint o effaith ar y pryd, gyda chymaint o wasanaethau a nwyddau ar gael, nes iddi gael ei hadnabod fel ‘Harrods y Cymoedd’. Wedi iddi gau ym 1973 oherwydd y cynnydd mewn archfarchnadoedd, fe’i symudwyd, fesul bric, i Sain Ffagan ym 1988, lle cewch hyd iddi bellach. Ond mae’n werth cofio mai Cwm Ogwr yw’r lle a wnaeth Siop Gwalia yn enwog, ar adeg mor ddwfn yn y gorffennol ei bod yn ddifyr nodi mai’r perchnogion, William a Mary Llewelyn, oedd y rhai cyntaf yn yr ardal i berchen car!

Mae’r llwybr i lawr o’r pentref yn rhedeg ar hyd Afon Ogwr, ac wedi’i adeiladu ar ben yr hen reilffordd. Wedi cau ers 1958, mae’r rheilffordd ar ei newydd wedd bellach yn cynnig llwybr gwastad a hamddenol, yn enwedig wrth deithio tua’r de. Mae’n rhoi saib prin o lethrau’r Cymoedd, lle mae bron i dri chilometr o lwybr i feicio a marchogaeth ceffylau heb rwystr.

Ar y llethrau dwyreiniol, gwelwch Garn Lwyd, carnedd gladdu sy’n dyddio’n ôl i’r Oes Efydd; gorffwysfan unig ar weundiroedd Cymru. Yn rhan o rwydwaith ehangach o garneddau o bosibl, mae’n fan gwych i gael eich gwynt atoch, i fwynhau’r golygfeydd cyn eich disgyniad, neu ar ôl y dringad. Gyferbyn â chi, yr ochr arall i’r dyffryn y mae coedwig Ogwr, coetir planhigfa sy’n gorchuddio’r bryn â deiliant toreithiog ac isdyfiant, sy’n rhoi cysgodfa braf rhag yr haul neu’r glaw.